º π B Ατµοσφαιρική ρύπανση - ª º πƒπ ƒà π ºÀ Νοτιάς, υγρασία και συννεφιά αυξάνουν, σύµφωνα µε έρευνα, τα αναπνευστικά προβλήµατα στην Αθήνα. Αυτός ο καιρικός συνδυασµός ευνοεί το σχηµατισµό του νέφους, ενώ µπορεί να φέρει σωµατίδια σκόνης από τη Σαχάρα, δηµιουργώντας ένα επιβαρυµένο περιβάλλον στην πρωτεύουσα. Ειδικά κατά τη διάρκεια του χειµώνα, ο νότιος άνεµος - ιδίως ο νοτιοδυτικός - σε συνδυασµό µε την υγρασία και τη χαµηλή νέφωση µπορεί να αυξήσει κατά 9%-10% τον κίνδυνο θνησιµότητας στην Αθήνα. Οι άνθρωποι ηλικίας άνω των 65 χρόνων, αλλά και όσοι πάσχουν από χρόνια αναπνευστικά προβλήµατα διατρέχουν το µεγαλύτερο κίνδυνο. Αυτό αποκαλύπτει µελέτη, που πραγµατοποίησαν επιστήµονες από το Εργαστήριο Επιδηµιολογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών, το Εργαστήριο Μετεωρολογίας του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων και το Τµήµα Βιοστατιστικής της Σχολής ηµόσιας Υγείας του Χάρβαρντ. Σύµφωνα µε τα στατιστικά στοιχεία από το 1987 κάθε ηµέρα του χειµώνα σηµειώνονται στην Αθήνα περισσότεροι από 39 θάνατοι, οι οποίοι συσχετίζονται µε τον καιρό και τη ρύπανση (δηλαδή δεν οφείλονται σε ατυχή- µατα ή χρόνιες ασθένειες). Σύµφωνα µε τη µελέτη, που δηµοσιεύθηκε στο επιστηµονικό περιοδικό «International appleúfiˆúë ÛÙË appleôúú ıì ÂÈ ÙÔ ÈÔÏÔÁÈÎfi ÚÔÏfiÈ ÙˆÓ ÒˆÓ. Journal of Biometeorology», κατά τους καλοκαιρινούς µήνες - όταν η µέση θερµοκρασία στην Αθήνα δεν πέφτει κάτω από τους 26 βαθ- µούς Κελσίου, ενώ συχνά σηµειώνονται και καύσωνες, οι οποίοι µπορεί να διαρκέσουν αρκετές ηµέρες - ο κίνδυνος θνησιµότητας αυξάνεται έως και κατά 7% όταν φυσάει νοτιάς και συνδυάζεται µε ζέστη και υγρασία. Ο «πατέρας» της Ιατρικής στα κείµενά του έκανε ιδιαίτερη αναφορά στο νοτιά, όπως διαπιστώνει η υπό δηµοσίευση µελέτη Ελλήνων επιστηµόνων. «Στο σηµαντικότερο κείµενο που έχει τον τίτλο Περί Ανέµων, Τόπων και Υδάτων, ο Ιπποκράτης τεκµηριώνει τη σχέση που έχουν οι καιρικές συνθήκες µε την κατάσταση της υγείας του πληθυσµού. Στο ίδιο κείµενο, αναφέρεται ειδικά στους νότιους ανέµους και στο πώς αυτοί αυξάνουν τη νοσηρότητα και συνδέονται µε µία σειρά προβληµάτων υγείας», εξηγεί ο καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής στο Πανεπιστήµιο Αθηνών κ. Γιάννης Τούντας. Ωστόσο οι αλλαγές του καιρού και η πρόωρη ζέστη απορρύθµισε και το βιολογικό ρολόι πολλών ειδών ζώων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, µια και, σύµφωνα µε τους ειδικούς, ο χειµώνας του 2007 ήταν ο πιο θερµός χει- µώνας των τελευταίων 127 χρόνων. Οι κλιµατικές αλλαγές µπορεί να είναι για τους 68
º π B Ατµοσφαιρική ρύπανση ανθρώπους κατά κάποιο τρόπο ένα µελλοντικό σενάριο, όµως για τη φύση αποτελούν ήδη µια σκληρή πραγµατικότητα. «Παρατηρήσαµε ότι την τελευταία περίοδο έχουµε αρκετές πρόωρες γεννήσεις κυρίως πτηνών, ενώ χελώνες, σαύρες και άλλα ερπετά έχουν ξυπνήσει πρόωρα από το λήθαργό τους. Ο ζεστός χειµώνας ενεργοποίησε τη φύση νωρίτερα και αυτό έχει συντελέσει στην απορρύθµιση του βιολογικού ρολογιού πολλών ειδών. Το αποτέλεσµα θα είναι να χαθούν τα απροστάτευτα νεογέννητα, τα οποία είναι ευπαθή στις έντονες αλλαγές του καιρού, στην πτώση της θερµοκρασίας, αλλά και στην ενδεχόµενη έλλειψη τροφής, λόγω µιας κακοκαιρίας» αναφέρει ο κ. Σταύρος Καλπάκης, µέλος του Ελληνικού Κέντρου Περίθαλψης Άγριων Ζώων. Παράλληλα, πτηνά που δε µεταναστεύουν, όπως τα κοτσύφια, έχουν φτιάξει φωλιές για τα νεογνά τους. «Αυτά που απειλούνται περισσότερο είναι τα πτηνά που διαβιώνουν όλο το χρόνο στη Νότια Ελλάδα, καθώς έχουν ήδη νεοσσούς, οι οποίοι εµφανίζονται εξαιρετικά ευαίσθητοι στις κακές καιρικές συνθήκες», αναφέρει ο κ. Γιάννης Τσουγκράκης από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. 70 ƒ ø À ª À À ƒπµ Οι Αυστραλοί βαρύνονται κατά κεφαλήν µε τη µεγαλύτερη ευθύνη για τη µόλυνση του περιβάλλοντος, καθώς τους αναλογεί πενταπλάσια ποσότητα εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα που εκλύεται από τους ηλεκτροπαραγωγούς σταθµούς, σε σχέση µε την Κίνα. Οι Αµερικανοί έρχονται δεύτεροι µε 8 τόνους διοξειδίου του άνθρακα κατά κεφαλήν, ξεπερνώντας κατά 16 φορές τους Ινδούς.
71
º π B Ατµοσφαιρική ρύπανση Το σχετικό κατάλογο κατάρτισε η ιστοσελίδα Carma (Carbon Μonitoring for Αction), καταγράφοντας τις εκποµπές αερίων από 50.000 σταθ- µούς σε ολόκληρο τον κόσµο. Όπως προέκυψε από τα στοιχεία, στους κατοίκους των ανεπτυγµένων χωρών αναλογεί κατά κεφαλήν µεγαλύτερο µερίδιο εκποµπής των αερίων του θερµοκηπίου, σε σχέση µε τους κατοίκους του αναπτυσσόµενου κόσµου. Στη µελέτη επισηµαίνεται ότι αν και οι ηλεκτροπαραγωγοί σταθ- µοί στις Ηνωµένες Πολιτείες Αµερικής εκπέµπουν ετησίως 2,5 δισεκατοµµύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα, στους Αµερικανούς αναλογούν 8,2 τόνοι κατά κεφαλήν, ενώ οι Αυστραλοί βαρύνονται µε δέκα τόνους. Η Κίνα, που έρχεται δεύτερη σε εκποµπές αερίων, µετά τις Ηνω- µένες Πολιτείες, παράγει το ένα πέµπτο της Αυστραλίας σε αέρια αν διαιρεθούν οι 2,4 δισ. τόνοι αερίων µε τον αριθµό των κατοίκων της. Η Ινδία κατατάσσεται πέµπτη στη λίστα, καθώς σε κάθε Ινδό αναλογεί µισός τόνος διοξειδίου του άνθρακα. 72
À ª π π π À ƒ Ως και 46% αύξηση των αερίων του θερµοκηπίου το 2012, σε σχέση µε τις εκποµπές του 1990, προβλέπει για την Ελλάδα έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισµού Περιβάλλοντος. Ωστόσο, η χώρα µας, µε την υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Κιότο είχε δεσµευθεί ότι η αύξηση των εκποµπών δε θα υπερέβαινε το 25%. Σύµφωνα µε την έκθεση «Τάσεις και προβλέψεις για τις εκπο- µπές αερίων του θερµοκηπίου για την Ευρώπη το 2007» του Ευρωπαϊκού Οργανισµού Περιβάλλοντος, από το 1990 έως το 2005 οι συνολικές εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα στην Ελλάδα ήταν αυξηµένες κατά 32%. Περαιτέρω αύξηση της τάξεως του 14% αναµένεται για το χρονικό διάστηµα 2006-2012. Το µεγαλύτερο µερίδιο ευθύνης για την παρέκκλιση της χώρας από το στόχο του Κιότο τοποθετείται στον οικιακό και τον τριτογενή τοµέα: από το 1990 έως το 2005 οι εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα στην πρώτη περίπτωση ήταν αυξηµένες κατά 112%, ενώ στη δεύτερη κατά 194%. Ανοδικές τάσεις ακολουθούν και οι εκποµπές µεθανίου, το οποίο περιλαµβάνεται στα αέρια του θερµοκηπίου. Αυτές εντοπίζονται στον τοµέα της διαχείρισης αποβλήτων, όπου η αύξηση προσεγγίζει το 35%, και στον τοµέα της κτηνοτροφίας (αύξηση 8% σε 15 χρόνια). Αντίθετα, οι εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα από τις βιοµηχανίες στην Ελλάδα έχουν µειωθεί κατά 19% και οι εκποµπές υποξειδίου του αζώτου- επίσης αέριο του θερµοκηπίου- από τα φυτοφάρµακα που χρησιµοποιούνται στο γεωργικό τοµέα, παρουσιάζονται ελαττωµένες κατά 20%. 73